Yahudi Aydınlanması: Haskala

İbranicede, aydınlanma, eğitim ve akıl gibi anlamlara gelen Haskala, Yahudi aydınlanmasını ifade etmekte olup 18. ve 19. asırlarda Avrupa Yahudileri arasında ortaya çıkan toplumsal bir harekettir. 1789 Fransız İhtilalinin meydana getirdiği değişikliler, Yahudi dünyasını da etkilemiş ve Fransız İhtilalinden sonra Avrupa' da Yahudilere karşı tavır değişmiş, Yahudiler kısmen de olsa rahata kavuşmuşlardır. Bu rahat ortam, onların Yahudilik anlayışını etkilemiştir. Yıllardır beklenen Mesih'in gelmeyişi pek çok çevrede Yahudilere vadedilenlerin gerçekleşmeyeceği kanaatini oluşturmuş ve böylece Avrupa'da yaşayan Yahudilerin birçoğunda bulundukları ülkenin şartlarına göre yaşamı sürdürme anlayışı hakim olmuştur. Böylece geleneksel Yahudiliği gözden geçirme gereği duyan Yahudi aydınları aynı zamanda Avrupa'da tezahür eden aydınlanmanın öne çıkardığı fikirleri de benimsemiş ve bunun için Avrupa'da Yahudilerin topluma entegre olabilmeleri için seküler bilimler, İbranice, Kutsal Kitap ve Yahudi tarihi konusunda eğitimin arttırılmasını teşvik etmiştir. Ayrıca Haskalacılar, Yahudilerin Avrupa toplumları içinde eşit haklara sahip bir konuma gelebilmesi için Yahudilerin günlük yaşamlarında yapmaları gereken değişiklikleri önermiştir. Hareketin Ortodoks Yahudiliğe yönelik reddiyeci tavırları Yahudi asimilasyonuna etken olmuş, Doğu Avrupa’da ise yeniden filizlenen Yahudi tasavvufu ve geleneksel hahamlık sistemiyle çatışmıştır. Böylece Avrupa'da Yahudiler seküler dünya ile iç içe geçmiş ve bunun neticesinde yeni siyasi ve dini Yahudi grupları ortaya çıkmıştır. Neticede "Yahudi Aydınlaması" olarak tanımlanan Haskala hareketi Ortodoks, Reformist, Muhafazakar ve Yeniden Yapılanmacı Yahudi mezheplerinin oluşumunda ciddi rol oynamıştır.