Kitab-ı Mukaddes’in İlk Türkçe Çevirileri

1- Leâlî’nin Zebur (Mezmurlar) Çevirisi

Zebur, Hz. Davud’a gönderilen, 150 mezmurdan müteşekkil ilahî bir kitaptır. Muhtevasında ahkâma yer verilmeyen bu kutsal kitap Tanrı’ya övgü, hikmetli sözler ve nasihatler içerir. Hem Yahudiler hem Hristiyanlar Zebur’u dua amacıyla okumaktadırlar. Zebur’u ilk defa Türkçeye çeviren Ali Ufki Bey’dir (1666). Bununla birlikte Zebur’dan olduğu iddia edilen bir metin, ondan yaklaşık yüz yıl önce Leâlî olarak bilinen Seyyid Ahmet b. Mustafa es-Saruhani el-Leâlî tarafından nazmen tercüme edilmiştir. Fıkıh, dil ve edebiyat, tefsir, kelam, hadis alanlarında temayüz etmiş olan Leâlî’nin yaptığı tercümeler ile Türk diline ve edebiyatına da hâkim olduğu anlaşılmaktadır. Fetva kâtipliği yapmış olması aynı zamanda hat sanatında da maharetli olduğu anlaşılmaktadır. Leâlî bahsi geçen çeviriyi 16. Yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman döneminde “Kaside-i Fatlubni Tecidni ” adıyla yapmıştır. Leâlî’nin kaynak olarak kullandığı metin İbn Abbas tercümesidir. Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan el yazmasında Leâlî tercümenin kaynağıyla ilgili şunları söyler:

“İbn Abbas rivayet etti ki Hz. Davud’a nazil olan Zebur’da Kur’an’ı Kerim’deki Rahman Suresi’ne benzer içinde tekrarlanan ayetlerin olduğu bir sure buldum. Bu sure Süryani dilinde idi, ben onu Arap diline çevirdim.”

Leâlî her ne kadar eserin aslını İbn Abbas’a dayandırsa da bu konuda farklı rivayetler bulunmaktadır. Ayrıca söz konusu Zebur metni, bugün elimizde mevcut olan Zebur’da yer almamaktadır. Leâlî’nin tercüme ettiği metin ile bugün elimizde bulunan Zebur arasında sadece birkaç cümle benzerliği bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse Leâlî‟nin tercümesinde 25 ve 26. âyetlerinde bulunan;

“Bana ḥasretlü bir kişi nida eyledügi vaḳtin

Ana ben ayduram lebbeyk beni iste ki bulasın

Dise bir çaresiz kişi beni görüp naẓar eyle

Naẓar ḳıluram ana ben beni iste ki bulasın”

 ile Mezmurlar’da geçen aşağıdaki ifadeler benzer manaya sahiptir:

“Sıkıntılı gününde seslen bana, seni kurtarırım, sen de beni yüceltirsin.” (Mezmur 50:15)

“Bana seslenince onu yanıtlayacağım. Sıkıntıda onun yanında olacağım, Kurtarıp yücelteceğim onu.” (Mezmur 91:15)

Kırk beyitten oluşan eser müellif eseri şiirsel bir metotla Türkçeye çevirmiştir. Eserin bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Lala İsmail Koleksiyonu 728 numarada bulunmaktadır. Ayrıca eser birçok kütüphanede “Tercüme-i ba’zı ayat minez’Zebur”  ve “ Tercüme-i dua-ı Zebur” gibi değişik başlıklarda da bulunmaktadır.